Voz de Cabo Delgado e Paz Emakwa 06.09.2024
--:--
Mahuku 5 ao mweri ao Setembro ni myaka 2024, no Plural Média/Projecto de Paz e estabilidade.
Elelo ni rowa wuluma mananna mulupale ni jitthu jo pajera jo mphwinko wo mpuhoo ni olipeherya ni poti yela ohotoka woona mmawaniwaa.
Mphwinko orii ovahera wira okhale mpuhoo wo mahuku mwinji wo mpantti wo província jo julu jo Moçambique, okhalaka olipihenrya emawani ni makhalelo ni esaria.
Itthu yulupale wola mphwinko erii wakakhaniha mananna omatekelo wo mpuhoo, wisuttihajaka emawani ntoko yawihu ila wira ekhalane ephiroo jo mpuhoo.
Iye jo jwela jo mphwiko jikwawe jinathonyehera wira atthu ankhala maphuroo aphwanye ni ituluvi ya nanyutto ho Moçambique anawijonela okumihiya ho mananna okhalay otekia mpuhoo. Vano osomihana wo mmawany onkhala opankia muhina wo mphwinko wo mpuhoo ni olipiherya orii mowana itthu yophiaru wira elipiherye emawany jo mpantti hu para oteka, mwiwananelo, omelo ho nretele.
Ni huluma ni Joana Martins, khalale nkhulupale owana wa phiony ola mphwinko wo mpuhoo ni olipiherya hera:
__Ni mphelehu muhina mo programa oweha ele ennataniha, ele erii_ _eryiari wa atthu otrne, eryiari wo mmawany, eryiari wa amuji, ni niphele okhuma vacani ni ele_ _ennivirikaniha, _ennikawaniha ni ele enowana ohiwanana eryiari wa atthu, eryiari yo mmawany__
_Ni emphele hu wi joona hi ni woona ji itthu jirinehu jo _likanela ni mananna __jimpankela hu _mpantti, otene wi hu wira niteke mpuhoo .__
Helena Zefanias, ola mpanka ni noholela ala masomihoo ho mpuhoo ni olipiherya, hiira:
Erii itthu ela ehimphela wira ojwele osoma ni wantika manaya ni nulumaja ni wantika itthu. Atthu injene anakhala ni hayia wuluma makhalelo iya, mahuviho aviralyaia muhina mo _ekhotto, masi ala mananne hu ale atthu anaroa okhala wo hikanyererihiya_ _wira iyalakele ma hantisiyaia, ya alepe attontto ni yatonyehere._ Jinvenya ittu jookoha wira hi nulumele ni nithare, vinje vinje jakhalaka jitthu ji nuluma mahuvihoo. Manana anakhalana itthu wulupale wira hikhale ohala ottuli...
Mathukumano opajera yahokhala orera wira, ho Montepuez chehe mmoja ahira wo misikitti 150 jinvaranawe nteko jihana jikalaka wamoja ni masomiho ho mphwinko mpuhoo ni olipiherya, enkala ewanaka ovoniha ni olevelelana.
Ohiya tho eiyo, he Distrito yo Mueda, brigadeiro mmoja oma phuroo ale nalipelela ohimya ale mananna ale do mphwinko wa atoropa injene ommawany. Ela enaroa olipihenria ekuru jo mpuhoo eriyari ya atoropa ni atthu ommawany, ethonyeheraka watana wa atoropa wira ekhale eniya yo makhalelo makhwawe wo mma Distrito jovirikana.
Watana wo tini ni wo mmawany erii itthu yulupale muhina mo mphwinko. Ho Mueda, padre mmoja naloha natekale maphuroo orukunyeia anamwane wira avarele mananna ho mphwinko ho mpuhoo ni olipiherya, awanaka anamwane ho mpantti ovirikana. Nno wonelanno onamphwanya ola chehe ijonelanale wakenlya eriyari josomia, hata warinawe marikoriko wupajoreni wookela muhina woolumoo.
Mpuhoo ni olipiherya erii oreriha makhalelo, ewanaka nlinya nimoja nipuro ale maholeli ho governo ni atthu akhwawe arii ommawany, ankalaya wamoja.
Muhina wa iya josomihiya, jinapankia mapuroo olipa wira ovonie ni wuphuelajie, opankaka wira atthu naale ampanka mpantti wa maholeli ulupale ntoko a governo ni mapolicia, akhale ohiya ittujaia ni atakanele akhale olikana.
Ala mananna anamwareriha atthu otene akhalale ohin iya ni ekhotto, awanaka makhalelo ohikohakohania ni watana wo mmawany onaroa wunua.
Mananna ma loja, atthu otene ni vathi ni ojulu omasomiho ho mphwinko ho mpuhoo ni olipiherya erii ittu yulupale. Wo panka mapuroo olipa ni owaphwanya atthu otene ommawany, ola mphwinko onawana makhalelo mulupale wira avarelie nteko worerela otekeia mpuho.
Wo mweri iyo jin wa, ni naroa okhala eriyari wo mphwinko mpuho ni olipiherya wira niwane iye jo rerela ni majuelo ommawany ola mphwinko onkhala iya ovareliaka nteko.
Elelo ni rowa wuluma mananna mulupale ni jitthu jo pajera jo mphwinko wo mpuhoo ni olipeherya ni poti yela ohotoka woona mmawaniwaa.
Mphwinko orii ovahera wira okhale mpuhoo wo mahuku mwinji wo mpantti wo província jo julu jo Moçambique, okhalaka olipihenrya emawani ni makhalelo ni esaria.
Itthu yulupale wola mphwinko erii wakakhaniha mananna omatekelo wo mpuhoo, wisuttihajaka emawani ntoko yawihu ila wira ekhalane ephiroo jo mpuhoo.
Iye jo jwela jo mphwiko jikwawe jinathonyehera wira atthu ankhala maphuroo aphwanye ni ituluvi ya nanyutto ho Moçambique anawijonela okumihiya ho mananna okhalay otekia mpuhoo. Vano osomihana wo mmawany onkhala opankia muhina wo mphwinko wo mpuhoo ni olipiherya orii mowana itthu yophiaru wira elipiherye emawany jo mpantti hu para oteka, mwiwananelo, omelo ho nretele.
Ni huluma ni Joana Martins, khalale nkhulupale owana wa phiony ola mphwinko wo mpuhoo ni olipiherya hera:
__Ni mphelehu muhina mo programa oweha ele ennataniha, ele erii_ _eryiari wa atthu otrne, eryiari wo mmawany, eryiari wa amuji, ni niphele okhuma vacani ni ele_ _ennivirikaniha, _ennikawaniha ni ele enowana ohiwanana eryiari wa atthu, eryiari yo mmawany__
_Ni emphele hu wi joona hi ni woona ji itthu jirinehu jo _likanela ni mananna __jimpankela hu _mpantti, otene wi hu wira niteke mpuhoo .__
Helena Zefanias, ola mpanka ni noholela ala masomihoo ho mpuhoo ni olipiherya, hiira:
Erii itthu ela ehimphela wira ojwele osoma ni wantika manaya ni nulumaja ni wantika itthu. Atthu injene anakhala ni hayia wuluma makhalelo iya, mahuviho aviralyaia muhina mo _ekhotto, masi ala mananne hu ale atthu anaroa okhala wo hikanyererihiya_ _wira iyalakele ma hantisiyaia, ya alepe attontto ni yatonyehere._ Jinvenya ittu jookoha wira hi nulumele ni nithare, vinje vinje jakhalaka jitthu ji nuluma mahuvihoo. Manana anakhalana itthu wulupale wira hikhale ohala ottuli...
Mathukumano opajera yahokhala orera wira, ho Montepuez chehe mmoja ahira wo misikitti 150 jinvaranawe nteko jihana jikalaka wamoja ni masomiho ho mphwinko mpuhoo ni olipiherya, enkala ewanaka ovoniha ni olevelelana.
Ohiya tho eiyo, he Distrito yo Mueda, brigadeiro mmoja oma phuroo ale nalipelela ohimya ale mananna ale do mphwinko wa atoropa injene ommawany. Ela enaroa olipihenria ekuru jo mpuhoo eriyari ya atoropa ni atthu ommawany, ethonyeheraka watana wa atoropa wira ekhale eniya yo makhalelo makhwawe wo mma Distrito jovirikana.
Watana wo tini ni wo mmawany erii itthu yulupale muhina mo mphwinko. Ho Mueda, padre mmoja naloha natekale maphuroo orukunyeia anamwane wira avarele mananna ho mphwinko ho mpuhoo ni olipiherya, awanaka anamwane ho mpantti ovirikana. Nno wonelanno onamphwanya ola chehe ijonelanale wakenlya eriyari josomia, hata warinawe marikoriko wupajoreni wookela muhina woolumoo.
Mpuhoo ni olipiherya erii oreriha makhalelo, ewanaka nlinya nimoja nipuro ale maholeli ho governo ni atthu akhwawe arii ommawany, ankalaya wamoja.
Muhina wa iya josomihiya, jinapankia mapuroo olipa wira ovonie ni wuphuelajie, opankaka wira atthu naale ampanka mpantti wa maholeli ulupale ntoko a governo ni mapolicia, akhale ohiya ittujaia ni atakanele akhale olikana.
Ala mananna anamwareriha atthu otene akhalale ohin iya ni ekhotto, awanaka makhalelo ohikohakohania ni watana wo mmawany onaroa wunua.
Mananna ma loja, atthu otene ni vathi ni ojulu omasomiho ho mphwinko ho mpuhoo ni olipiherya erii ittu yulupale. Wo panka mapuroo olipa ni owaphwanya atthu otene ommawany, ola mphwinko onawana makhalelo mulupale wira avarelie nteko worerela otekeia mpuho.
Wo mweri iyo jin wa, ni naroa okhala eriyari wo mphwinko mpuho ni olipiherya wira niwane iye jo rerela ni majuelo ommawany ola mphwinko onkhala iya ovareliaka nteko.